بلاگ
پنجشنبههای رادیو ردیف: آواز سیدحسین طاهرزاده
-
ارسال توسط
فرشاد توکلی
گزارش نشست ششم – پنجشنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۲، تهران، خانه‌ی پایور
ششمین نشستِ «پنجشنبههای رادیو ردیف» به شنیدن و بحث پیرامون آواز طاهرزاده اختصاص داشت؛ خواننده‌ای که تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمش بر خوانندگان یک‌صد سال اخیر موسیقی ایران غیرقابل انکار است. نمونه‌های باقیمانده از آواز طاهرزاده به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند: اول، صفحات گرامافن، که به‌ترتیب به سفرهای لندن (۱۲۸۸) و تفلیس (۱۲۹۳، آخرین ضبط‌های رسمی در دورهٔ قاجار) مربوط می‌شوند و، دوم، ضبط‌های خصوصی، که در دهه‌های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ خورشیدی صورت گرفته‌اند و اگرچه به سنین کهولت طاهرزاده تعلق دارند، از آنجا که با تکنولوژی‌های جدیدتری (مثل ضبط سیمی و ریل مغناطیسی) ضبط شده‌اند، کیفیت صوتی بهتری دارند.
ضبط‌های سفر لندن ۱۲۸۸
محمدرضا شرایلی، با توضیح شرایط ضبط‌های سفر لندن، درک بهتری از تعاملات موسیقایی هنرمندان آن دوره به دست داد. بر اساس این توضیحات، در این سفر و طی ۱۱ روز، بیش از ۲۵۰ قطعه از این هنرمندان ضبط شد: سیدحسین طاهرزاده (آواز)، رضاقلی‌خان نوروزی (تصنیف و تنبک)، درویش‌خان (تار)، میرزا اسدالله اتابکی (تار و سنتور)، باقرخان رامشگر (کمانچه)، حسین هنگ‌آفرین (ویولن)، اکبر هنگ‌آفرین ملقب به «فلوتی» (فلوت و کلارینت) و حبیب‌الله شهردار ملقب به مشیرهمایون (پیانو). برنامهٔ فشرده و البته متنوع ضبط، از یک سو، نشانهٔ توانایی‌های بالای هنری گروه است و، از سوی دیگر، آشکارسازِ محدودیت‌هایی که ضرورت‌های تجاری کمپانی گرامافن بر آنها اعمال می‌کرده است. صفحات این سفر تا ۱۳۰۵، ظاهراً تا پنج مرتبه، تجدید انتشار یافته‌اند.
ضبط‌های سفر تفلیس ۱۲۹۳
در ضبط‌های سفر تفلیس (۱۲۹۳)، که صفحات باقیمانده از آن، به دلیل بازنشر نشدن و نیز ارسال نشدنِ بخشی از آنها به ایران در شرایط جنگ جهانی اول، کمیاب‌ترند، این هنرمندان همکاری داشته‌اند: سیدحسین طاهرزاده (آواز)، ابوالحسن اقبال آذر (آواز)، عبدالله دوامی (آواز، تصنیف و تنبک)، درویش‌خان (تار) و باقرخان (کمانچه).
از جمله موارد قابل توجه درباره‌ی قطعاتی که در نشست پنجم شنیده شد تفاوت‌هایی در سبک خوانندگی بود که بین دو گروه کلی آثار طاهرزاده وجود داشت. در حالی‌که در ضبط‌های صفحات گرامافن با تنوع و فراوانی تحریرها و به خدمت گرفتن شعر در جهت طراحیِ هرچه‌بهتر و مناسب‌تر عبارات موسیقایی روبه‌روایم، در ضبط‌های خصوصی سال‌های کهولتِ او ساده‌تر شدن تحریرها و تأکید بیشتر بر نقش شعر را مشاهده می‌کنیم؛ ویژگی‌ای که، امروزه، برخی آن را شاخصهٔ «مکتب آوازی اصفهان» می‌دانند. همچنین، زیبایی و مهارت و تنوع نمونه‌هایی که در نشست شنیده شد بحث‌هایی درباره‌ی شیوه‌ی آموزش موسیقی (خصوصاً آواز) را بین حاضران برانگیخت.
با همفکری و همراهی حاضران، تصمیم گرفته شد تا جلسه‌ی هفتمِ پنجشنبههای رادیو ردیف به شنیدن نمونه‌هایی از آواز اقبال آذر اختصاص یابد.
نمونه‌های پخش شده در نشست
- حجاز ابوعطا، آواز سیدحسین طاهرزاده، تار درویش (۱۲۸۸)
- آواز نوا، آواز سیدحسین طاهرزاده، ویولن حسین‌خان هنگ‌آفرین (۱۲۸۸)
- آواز کرد بیات، آواز سیدحسین طاهرزاده و رضاقلی‌خان، پیانو مشیرهمایون و کمانچهٔ باقرخان (۱۲۸۸)
- حجاز ابوعطا، آواز سیدحسین طاهرزاده، تار درویش (۱۲۹۳)
- نوا و حسینی، آواز سیدحسین طاهرزاده، تار درویش (۱۲۹۳)
- آواز شهناز، آواز سیدحسین طاهرزاده، پیانو مشیرهمایون (۱۲۸۸)
- آواز ماهور (درآمد و دلکش)، آواز سیدحسین طاهرزاده، تار درویش‌خان (۱۲۹۳)
- آواز ماهور (دلکش و فرود)، آواز سیدحسین طاهرزاده، تار درویش‌خان (۱۲۹۳)
- بیات ترک، آواز سیدحسین طاهرزاده، سنتور رضا ورزنده، سه‌تار ناشناس (۱۳۳۰)
- تصنیف مخالف سه‌گاه، آواز سیدحسین طاهرزاده، تار درویش‌خان (۱۲۸۸)
