نوشته هایفرشاد توکلی

پاسخ برخی از مشهورترین معماهای تاریخ «ردیف موسیقی ایران»، مستقیم یا غیرمستقیم، به «ردیف موسی معروفی» وابسته است.
نه‌فقط ابهام‌هایی چون مرجع هریک از گوشه‌های ردیف کنونی موسی معروفی، که با روشن‌شدن‌شان ارزش این سند را چندین برابر می‌کنند، بلکه حتی پرسش‌هایی نظیر چیستیِ محتوای دقیق ردیف درویش‌خان، سرنوشت دست‌نویس‌های علینقی وزیری از ردیف‌های میرزا عبدالله و میرزا حسینقلی و نیز تفاوتِ فهم از توالی گوشه‌های ردیف، پیش و پس از «معیار شدنِ» روایت نورعلی برومند، که به‌تبعیت از آن فهم از نحوهٔ سیر و چارچوب ساختارهای مدال این موسیقی نیز متأثر خواهد شد، با روشن شدنِ زوایای مجهولِ این ردیف تا حد زیادی به پاسخ نزدیک می‌شوند.