«رادیو ردیف»
در چند سال اخیر پادکست فارسی رشد خیره‌‌کننده‌ای داشته است و کمتر مقوله‌ای در فرهنگ را می‌توان سراغ کرد که در پرداخت به آن غفلت شده باشد. موسیقی کلاسیک ایران هم در این حرکت سهمی برده است و پادکست‌های پرشماری به جنبههای مختلف موسیقی کلاسیک ایرانی پرداخته‌اند.
رادیو ردیف با محوریت موسیقی کلاسیک ایرانی، به، نقطه‌ی پرگار این موسیقی، یعنی ردیفهای موسیقی ایرانی می‌پردازد، اعم از منتشر شده یا در گنجه مانده و منتشر نشده باشند. رادیو ردیف، ردیف‌‌ها را از منظر اجتماعی، تاثیرگذاری بر سبک‌های دیگر موسیقی ایرانی، راویان و ثبت‌‌کنندگان ردیفهای گوناگون، مقایسه‌ی آنها با یکدیگر یا نسخه‌های مختلف موجود از هرکدام، پدیدارشناسی و سیر تکوین و تحول آنها بررسی خواهد کرد.
ما دوست داریم در قسمت‌های مختلف رادیو ردیف نظریات راویان، پژوهندگان و مدرسان ردیف را بشنویم؛ چون شاید حضور ردیف به عنوان الفبای موسیقی ایرانی در هر اثر موسیقی یکی از شاخصه‌های مهم ایرانی بودن آن اثر است، تلقی و درک امروز ما از ردیف تعیین‌کننده‌ی مسیری است که فردا در موسیقی ایرانی طی خواهیم کرد. پشتیبانی و همراهی پژوهشگران هنرمندان، فرهنگ‌دوستان و علاقمندان به موسیقی ایرانی، می‌تواند به ما کمک کند تا جنبههای مختلف ردیف را بشناسیم و بشناسانیم.
«رادیو ردیف» را دنبال کنید:
فصل دوم
محمدرضا شرایلی: بررسی تاریخ ضبط موسیقی در ایران، جدای از اینکه می‌تواند مروری بر تطور تاریخی یکی از خاص‌ترین فن‌آوری‌های اختراعی بشر یعنی ضبط و پخش صدا باشد، در حقیقت سیری در تاریخ شنیداری موسیقی ایرانی است. تاریخی که تا پیش از آن، تنها به توصیف مکتوب موسیقی محدود بود، از این پس می‌توانست آثار موسیقایی بازمانده از گذشته را نه از روی حدس و گمان، که بر اساس اصل نواخته‌ها و ساخته‌های پیشینیان، تجزیه و تحلیل کند. البته که تاریخ این گذشته چندان دور نیست و تنها به صد و اندی سال پیش بازمی‌گردد اما همین گذشته‌ی به ظاهر کوتاه، حاوی گنجینه‌ای عظیم از میراث گذشتگان موسیقی دستگاهی است که هنوز به درستی شناخته، معرفی و تحلیل نشده است؛ گذشته‌ای که گاه می‌تواند برخی تصورات امروزین از موسیقی دستگاهی و اجزای پیرامونی آن را تغییر دهد و به واقعیت نزدیکتر کند. ما در این فصل می‌کوشیم تا در کنار مرور تاریخی پدیده ضبط موسیقی در ایران، نکات مغفول از واقعیت‌های موسیقی دستگاهی قرن گذشته را نیز بیشتر بشناسیم.
حمایت از پادکست
رادیو ردیف، یک پادکست رایگان است. اما شما می‌توانید با حمایت مالی از رادیو ردیف، خانه‌ی پایور را در تولید و انتشار بهتر و مستمر آن کمک کنید. هیچ الزامی برای پرداخت هزینه، پیش یا پس از شنیدن پادکست وجود ندارد. شما همچنین می‌توانید با معرفی رادیو ردیف به دوستان خود، حامی این پادکست باشید.
| عنوان | مبلغ | پرداخت |
| حمایت از همه‌ی قسمت‌های فصل دوم - شامل ۱۰هزار تومان تخفیف در خرید محصولات | ۵۰,۰۰۰ تومان | |
| حمایت از همه‌ی قسمت‌های فصل دوم - شامل ۲۰هزار تومان تخفیف در خرید محصولات | ۱۰۰,۰۰۰ تومان | |
| حمایت از همه‌ی قسمت‌های فصل دوم - شامل ۴۰هزار تومان تخفیف در خرید محصولات | ۲۰۰,۰۰۰ تومان | |
| حمایت از همه‌ی قسمت‌های فصل دوم - شامل ۷۰هزار تومان تخفیف در خرید محصولات | ۴۰۰,۰۰۰ تومان | |
| حمایت از همه‌ی قسمت‌های فصل دوم - شامل ۱۷۰هزار تومان تخفیف در خرید محصولات | ۷۰۰,۰۰۰ تومان | |
| حمایت از همه‌ی قسمت‌های فصل دوم - شامل ۲۵۰هزار تومان تخفیف در خرید محصولات | ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان | |
| حمایت از همه‌ی قسمت‌های فصل دوم | مقدار دلخواه در Paypal |
قسمت‌های منتشر شده
فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۱۳
محمدرضا شرایلی
مدت: ۵۶ دقیقه با پایان یافتن جنگ جهانی دوم در ایران از سال ۱۳۲۴ شمسی مجدداً ضبط صفحات گرامافن از موسیقی ایران، ابتدا در خارج و سپس در داخل کشور از سر گرفته شد. رادیو و فیلم‌های ناطق فارسی نیز که از چندسال پیش از آن آغاز به کار کرده بودند همراه با ضبط صفحات از این دوره به بعد موجب رونق هرچه بیشتر تولید موسیقی و به تبع آن ضبط و ثبت اصوات شدند که همه این موارد امروزه در حکم اسناد صوتی ارزشمند از تاریخ موسیقی ایران به شمار می‌رود. مرور اجمالی بر روند تاریخی این اسناد متکثر که تا اواسط دهه پنجاه نیز رو به افزایش بودند موضوع قسمت پایانی این فصل از پادکست‌های رادیو ردیف است.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۱۲
محمدرضا شرایلی
مدت: ۴۲ دقیقه پس از آخرین ضبط‌های تهران در دوره رضاشاه (۱۳۱۲ شمسی) تا پایان این دوره به دلیل عدم حضور هیچ شرکتی برای ضبط در ایران، هنرمندان موسیقی طی چهار سفر به خارج از کشور، آثارشان را بر صفحات گرامافن ضبط کردند. داستان این چهار سفر که به ترتیب در شهرهای حلب، برلین، بغداد و مجدداً حلب انجام شد موضوع دوازدهمین قسمت از فصل دوم پادکست رادیو ردیف است. با پایان یافتن این ضبط‌ها عملاً تا چندسال بعد از اتمام جنگ جهانی دوم هیچ اثر رسمی‌ای از موسیقی ایران ضبط نشده است.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۱۱
محمدرضا شرایلی
مدت: ۵۳ دقیقه ادامه روند ضبط صفحات گرامافن در ایران حدفاصل سالهای ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۲ شمسی موضوع یازدهمین قسمت رادیو ردیف است. در این چهار سال، طی پنج نوبت از موسیقیدانان ایرانی آثار متعددی روی صفحات گرامافن ۷۸ دور در تهران ضبط شده که در این شماره به مرور آنها پرداخته‌ایم. نوبت پایانی این ضبط‌ها که در اواخر تابستان و اوایل پاییز ۱۳۱۲ انجام شد آخرین نوبت ضبطی است که در زمان رضاشاه در ایران صورت گرفته است و پس از آن تا مدتی بعد از جنگ جهانی دوم یعنی حدود ۱۴ سال بعد هیچ مجلس ضبطی از موسیقی ایرانی در ایران برگزار نشد.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۱۰
محمدرضا شرایلی
مدت: ۵۱ دقیقه سال ۱۳۰۷ شمسی پربارترین سال ضبط موسیقی در دوره پهلوی اول بود. در این سال، چهار مجلس ضبط توسط چهار کمپانی مشهور اروپایی (هیزمسترز ویس، کلمبیا، پَته و پولیفن) در تهران ترتیب یافت و آثار قابل توجهی بر صفحات گرامافن ۷۸ دور نقش بست. همچنین این آثار نخستین ضبط‌هایی بود که با استفاده از تقویت الکتریکی صوت انجام می‌شد و نقطه عطفی در کیفیت صوتی آثار به‌جامانده از موسیقی ایران به شمار می‌آمد. دهمین شماره از فصل دوم پادکست‌های رادیو ردیف درباره این سال پربار است.قسمت ویژه: جشن انتشار لیلاخانم و زلفای یارم
عباس سیدین مدت: ۴۶ دقیقه پنجشنبه ۷ دی ۱۴۰۲، در جشن رونمایی دو کتاب تازه، میزبان گروهی از مخاطبان خانه‌ی پایور بودیم. دو کتاب پارتیتور و پارت‌های «لیلا خانم» و «زُلفایْ یارُم» از مجموعه‌ی ترانه‌های بیرجندی با تنظیم فرامرز پایور منتشر شده است. جلسه‌ی رونمایی با خوشامدگویی «فرشید نجاریان» آغاز شد. سپس آقای «احسان سلیمانیها» مدیرعامل موسسه‌ی منظومه‌ی خرد درباره‌ی خانه‌ی پایور صحبت کرد. سپس «علی صمدپور» مدیرعامل خانه‌ی پایور درباره‌ی فعالیت‌های جاری توضیح داد. «آروین صداقت‌کیش» مطالب مهمی با عنوان «پایور و محلی‌هایش» ارائه داد. همچنین «سیما بینا»، خواننده‌ی این دو اثر به صورت آنلاین به ما پیوست و با هم گفتگویی داشتیم.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۹
محمدرضا شرایلی
مدت: ۵۲ دقیقه از سال ۱۲۹۳ شمسی تا ۱۲ سال بعد هیچ اثری از موسیقی ایرانی روی صفحات گرامافن ضبط نشد اما چندسالی پس از اتمام جنگ جهانی اول بود که با روی کار آمدن رضاشاه، مسیر پیشرفت غرب‌گرایانه کشور بیش از پیش هموار شد و در این مسیر، فعالیت کمپانی‌های متعدد ضبط صفحه که از ۱۳۰۵ شمسی مجددا آغاز به کار کرده بودند، به تدریج صفحه را از کالایی تجملی، آنچنان که در دوره قاجار بود، به رسانه‌ای فرهنگی - موسیقایی بدل کرد. موضوع نهمین قسمت از فصل دوم پادکست‌های رادیو ردیف مروری بر ضبط‌های آغازین دوره‌ی پهلوی اول در سالهای ۱۳۰۵ و ۱۳۰۶ شمسی است.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۸
محمدرضا شرایلی
مدت: ۴۶ دقیقه آخرین ضبط‌های به‌جامانده از دوره‌ی قاجار یادگار سفر پنج نفر از هنرمندان به تفلیس در بهار ۱۲۹۳ شمسی است؛ باقرخان، درویشخان، طاهرزاده، اقبال و دوامی. بررسی آثار ضبط‌شده و داستان این سفر که روایت‌کننده آخرین ضبط‌های هنرمندان مشهور دوره قاجار است، موضوع هشتمین قسمت از فصل دوم پادکست‌های رادیو ردیف است.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۷
محمدرضا شرایلی
مدت: ۵۲ دقیقه موضوع هفتمین قسمت از فصل دوم پادکست‌های رادیو ردیف، بررسی چهارمین نوبت ضبط صفحات گرامافن در دوره قاجار است. این ضبط‌ها که در پاییز سال ۱۲۹۱ شمسی در تهران انجام شده حاوی نخستین اجراهای به‌یادگارمانده از ساخته‌های عارف قزوینی، آخرین نواخته‌های ضبط‌شده از آقاحسینقلی، نخستین و آخرین نمونه‌های به‌جامانده از صدای بانوان خواننده در عصر قاجار و چندین موضوع مهم تاریخی دیگر است که مروری بر آنها را می‌توانید در این قسمت پادکست رادیو ردیف بشنوید.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۶
محمدرضا شرایلی
مدت: ۴۵ دقیقه دومین سفر هنرمندان موسیقی برای ضبط صفحه به خارج از ایران، داستان مسافرت هشت تن از موسیقیدانان مشهور دوره قاجار است که در بهار سال ۱۲۸۸ شمسی به لندن رفتند. ضبط‌های این دوره یکی از مجموعه‌های غنی به‌جامانده از موسیقی دوره قاجار است که در قسمت ششم فصل دوم پادکست رادیو ردیف بررسی و مرور شده است.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۵
محمدرضا شرایلی
مدت: ۴۶ دقیقه نخستین سفر هنرمندان موسیقی ایران برای ضبط صفحه به خارج از کشور (پاریس، ۱۲۸۶ شمسی) و مرور اتفاقات، اسناد و آثار ضبط‌شده در این سفر، موضوع پنجمین شماره از فصل دوم پادکست‌های رادیو ردیف است. نخستین مواجهه‌ی موسیقیدانان ایرانی با تمدن غرب در سالهای آغازین قرن بیستم و مشکلات مالی پیش‌آمده پس از بازگشت از سفر که تکثیر و تولید تعدادی از آثار ضبط‌شده در پاریس را در هاله‌ای از ابهام فروبرده است، از نکات پیرامونی این رخداد مهم به شمار می‌رود.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۴
محمدرضا شرایلی
مدت: ۴۶ دقیقه ادامه موضوع ضبط‌های سال ۱۲۸۴ شمسی همراه بررسی دیگر نمونه‌های صوتی به‌جامانده از هنرمندان در این سال، که عملاً مکمل شماره قبلی است، موضوع قسمت چهارم فصل دوم پادکست رادیو ردیف است. با توجه به تنوع عناوین، هنرمندان و گونه‌های ضبط‌شده در این آثار، ضمن مرور محتوای متنوع آنها، برخی نمونه‌های صوتی به‌یادگارمانده نیز در این شماره قابل شنیدن است.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۳
محمدرضا شرایلی
مدت: ۵۵ دقیقه قسمت سوم به موضوع اختراع صفحه گرامافن و شرح روش ضبط و پخش صدا و تولید صنعتی آن اختصاص دارد. ورود گرامافن به خاورمیانه و مرور اسناد به‌جامانده از ضبط‌های ایران فرهنگی در سالهای آغازین قرن بیستم و در ادامه آن آغاز فعالیت کمپانی گرامافن در تهران و چگونگی شکل‌گیری نخستین ضبط‌ها در سال ۱۲۸۴ شمسی، از دیگر بخش‌هایی است که در این قسمت مورد بررسی قرار گرفته است.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۲
محمدرضا شرایلی
مدت: ۴۱ دقیقه در قسمت دوم به مرور تاریخی ورود فنوگراف (نخستین دستگاه ضبط و پخش صدا روی استوانه مومی) به ایران در دوره قاجار پرداخته‌ایم. از دربار ناصری و مظفری تا منزل رجال نامدار این دوره. در کنار مرور تاریخی اسناد مکتوب، مجموعه‌ها و نمونه‌های شناخته‌شده و بازیافت شده نیز همراه پخش صداهایی از آنها معرفی شده‌اند.فصل ۲: تاریخ ضبط موسیقی در ایران – قسمت ۱
محمدرضا شرایلی
مدت: ۳۹ دقیقه مروری بر تلاش‌های صورت‌گرفته از اواسط قرن نوزدهم میلادی که نهایتا به اختراع فنوگراف، دستگاه ضبط و پخش صدا روی ورق قلع و پس از آن استوانه مومی، توسط توماس آلوا ادیسُن در سال ۱۸۷۷م منجر شد، آغازی است بر فصل دوم پاکست‌های رادیو ردیف با موضوع تاریخ ضبط موسیقی در ایران. به موازات معرفی این دستگاه و انواع پیشرفته‌تر آن، در این قسمت شرحی اجمالی از نحوه کار این فن‌آوری و ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فرد آن نیز آمده است.فصل ۱: پایوری‌های پایور – قسمت ۴
عباس سیدین
مدت: ۴۹ دقیقه در تغییر بزرگی مثل انقلاب فقط نظام سیاسی عوض نمی‌شود. اما درست مثل یک انقلاب، تغییرات حیات موسیقایی هم ریشه‌هایی در دنیای ایده‌ها دارند. چرا بخشی از موسیقیدانان اواخر دوره‌ی پهلوی فکر می‌کردند رابطه‌ی موسیقی با جامعه کم شده؟ چرا گروهی می‌خواستند جلوی انحراف را بگیرند؟ انحراف از چه‌چیزی؟فصل ۱: پایوری‌های پایور – قسمت ۳
عباس سیدین
مدت: ۵۱ دقیقه با وقوع انقلاب فرامرز پایور (و تقریباً یک نسل کامل از موسیقیدان‌های ایرانی) برای مدت طولانی و بعضی برای همیشه از صحنه کنار رفتند و نسل تازه‌ای جانشین آنها شد؛ و بعد هم روایتی از چرایی و چگونگی این تحول شکل گرفت که چند دهه است تکرار می‌شود. این روایت چیست؟فصل ۱: پایوری‌های پایور – قسمت ۲
عباس سیدین
مدت: ۴۳ دقیقه فرامرز پایور در زمانه‌ای حساس وارد دنیای موسیقی ایرانی شد و با ترکیبی از هوشیاری تاریخی و ویژگی‌های شخصی آثار صوتی و مکتوبی خلق کرد که امروز بقایای آنها را در اسناد او می‌بینیم. نگاهی گذرا به کارنامه‌ی او هنرمند بی‌قراری را نشان می‌دهد که از یک سو با میراث موسیقایی مردمش دست‌وپنجه نرم می‌کند و از سوی دیگر به دنبال راهی برای ترسیم آینده است.فصل ۱: پایوری‌های پایور – قسمت ۱
عباس سیدین
مدت: ۵۲ دقیقه با درگذشت فرامرز پایور ظاهراً پرونده‌ی کاری یکی از اساتید موسیقی ایرانی بسته شد. اما گروهی از موسیقیدانان پس از مرگش به دنبال بررسی آثار به‌جا مانده از او به اسناد پایور می‌رسند؛ اسنادی که چه از نظر حجم و مقدار، و چه از نظر محتوا فراتر از چیزی است که تصور می‌کردند.
